Zakazane klauzule w umowie o pracę

W odniesieniu do umów o pracę zastosowanie znajduje zasada swobodnego ich kształtowania. Nie jest to jednak równoznaczne z pełną dowolnością w tym zakresie. Umowa musi spełniać pewne wymogi – jednym z nich jest nie zamieszczanie w niej zakazanych klauzul.

Polskie realia

Teoria to jedno, a rzeczywistość to co innego. W praktyce bowiem nierzadko zdarza się, że umowy są skonstruowane niezgodnie z prawem. W ten sposób pracodawcy wykorzystują na swoją korzyść obecną sytuację na rynku pracy. Muszą jednak pamiętać, że takie naruszenia prawa pociągają za sobą konsekwencje. Pracownicy powinni zatem obowiązkowo czytać umowy przed złożeniem na nich podpisu, co jest jednoznaczne z akceptacją warunków. Należy pamiętać o tym, że dopóki będzie istniało przyzwolenie na łamanie prawa, dotąd takie praktyki nie będą należały do rzadkości. Są instytucje, które zajmują się tego typu sprawami, np. Państwowa Inspekcja Pracy.

Klauzule dotyczące wynagrodzenia

Niedozwolone klauzule zamieszczane w umowach o pracę bardzo często dotyczą kwestii wypłacania wynagrodzenia. Oto najczęstsze przykłady zapisów, które nie są zgodne z literą prawa:

– zapis o tym, iż podczas przestoju pracownik zostaje pozbawiony wynagrodzenia,

– zapis o prawie pracodawcy do dokonywania potrącenia z wynagrodzenia bez wiedzy i zgody pracownika,

– zapis o zrzeczeniu się przez pracownika wynagrodzenia lub przeniesieniu go na inną osobę.

Klauzule o rozwiązywaniu stosunku pracy

Sporo nieprawidłowości odnosi się także do punktu w umowie traktującym o rozwiązaniu stosunku pracy. W tym zakresie spotykane są przeważnie następujące zapisy:

– zapis o tym, iż każda ze stron umowy może natychmiastowo rozwiązać ją za porozumieniem stron bez podawania uzasadnienia,

– zapis nakładający na pracownika karę pieniężną za złożenie wypowiedzenia,

– zapis dający pracodawcy uprawnienia do rozwiązania umowy o pracę w dowolnym momencie trwania stosunku pracy,

– zapis uprawniający pracodawcę do skrócenia okresu wypowiedzenia bez podania uzasadnienia.

Inne zapisy

Niedozwolone zapisy dotyczą także i innych aspektów umów o pracę. Można w tym miejscu wspomnieć chociażby o zapisach, na mocy których pracodawcy mogą obniżać wymiar czasu pracy pracownikom przebywającym na urlopie macierzyńskim. Różne problemy wiążą się nie tylko z umowami na czas nieokreślony. W odniesieniu do umów na czas określony często spotykana jest sytuacja, kiedy proponuje się przyszłym pracownikom zawieranie tych umów na długi czas, co nie jest zgodne ze społeczną funkcją, którą pełni umowa na czas określony.